Pactum Jadre.

In nomine Dei Eterni Amen. Anno ab Incarnatione Domini nostri Jesu Christi millesimo ducentesimo quadragesimo septimo, die primo mensis Augusti, indictione quinta. In presentia fratris Alberti Magistri Fratrum Minorum de Venetiis, fratris Venture eiusdem Ordinis, Alexandri de Resio Judicis Tarvisii, domini Alberti Papi de Tarvisio, Johannis Bergonci, Mathei de Padua, Gordiani, Angeli Franco, et aliorum plurium testium ad hoc rogatorum. Nos quidem Papo de Petrona et Grisogonus de Mauro Nuntii, Syndici, Procuratores et Actores domini Stephani de Piciga Judicis et Rectoris Jadretinorum None commorantium, et hic presentium et existentium, et ipsorum Jadretinorum, nomine ipsorum et Universitatis Jadretinorum et nostro asserimus: quod cum instigante humani generis inimico et exigentibus peccatis nostris, nos predicti Jadretini Civitatem Jadretinam rebellaverimus sine causa contra piissimum dominum nostrum Jacobum Teupolum Dei gratia Venetiarum, Dalm Chroatie inclitum Ducem, Dominum quoque Quarte Partis et Dimidie totius Imperii Romanie, et contra famosissimam et magnificam Provinciam Venetiarum, et eorum incurrerimus indignationem hac de causa in tantum, quod a victoriosissimo exercitu eorumdem capta Civitate Jadretina iubente domino eiecti et expulsi fuerimus de eadem, et confusionem et desolationem maximam passi fuerimus in terris alienis; tamen licet immeriti confisi de clementia benignitatis predicti domini nostri Ducis suique Consilii et Communis Venetiarum missi fuimus a Jadratinis predictis ad pedes iam dicti domini nostri Ducis ad petendum eius misericordiam cum gratia, et Civitatem Jadre cum omnibus pertinentiis suis, et pacta et promissiones et obligationes faciendum dictis domino nostro Duci et Communi Venetiarum, atque recipiendum eorum nomine et auctoritate et nomine dicte Civitatis Jadre et Communis eiusdem et universorum Jadretinorum ubique commorantium, et super omnibus et in omnibus, que duxerimus faciendum tam in rebus quam in personis huius facti occasione ad voluntatem et beneplacitum iam dicti domini nostri Ducis eiusque Consilii atque nostrum, sicut in publico instrumento dicte procurationis et syndicarie manu Gabrielis Paulini Notarii et Ducalis aule Venetiarum Cancellarii confecto plenius continetur, tenor cuius inferius denotatur. Verum ad pedes predicti domini Ducis pro his humiliter accedentes, et gratiam et misericordiam postulantes, idem clementissimus dominus noster Dux cum suo Consilio ad Dominum et misericordiam respectum habens, et non ad merita nostra respiciens, nos omnes Jadretinos ad suam gratiam revocavit atque recepit, ac nobis et aliis Jadretinis universis iam dictis dictam dedit Civitatem cum pertinentiis suis, cum pactis et conditionibus inter nos tractatis, ordinatis et concordatis, et a nobis promissis nomine et vice atque mandato et auctoritate predictorum omnium Jadretinorum perpetuo observandis, que talia sunt: Volunt Jadretini semper Archiepiscopum eligere de Venetiis et habere a Gradu videlicet usque Caput Aggeris, eiusque electionem presentabunt domino Patriarche Gradensi confirmationem ipsius electionis postulantes; et confirmatione facta veniet electus ad Sedem Patriarchalem, et consecrationem de manu sua recipiet, facietque ei fidelitatem, reverentiam et obedientiam ei exhibere promittens, et omnes honorificentias alias, quas dominus Lampredius Archiepiscopus exhibuit domino Patriarcha Henrico Dandulo et obsequia debita; iurabit quoque fidelitatem domino Duci et successoribus suis, et sic facient omnes Archiepiscopi, qui in perpetuum erunt, Ducibus et Patriarchis, qui per tempora erunt. Archiepiscopus autem a domino Patriarcha honorem accipiet consuetum, et ius de Dalmatinis Episcopis ei non minuatur. Habebit Archiepiscopus omnes introitus et omnes honorificentias, quas habere consueverant Archiepiscopi, qui fuerunt ante; et a Communi Jadre insuper omni anno in kalendis mensis Martii unum milliarium et dimidium cunicularum bonarum. Qui autem electus fuerit, si forte electionem in se factam recusaret, eligere de Venetiis non cessabunt, usque dum inventus fuerit, qui electionem in se factam recipiat. Clerus autem bis in anno, videlicet in Nativitate Domini et in Pascha Resurrectionis, laudes cantabunt in Maiori Ecclesia solempniter domino Duci et domino Patriarche, atque Archiepiscopo suo et Comiti omni anno, propter quod benedictionem recipiat consuetam. Habebunt itaque Jadretini semper Comitem de Venetiis, quem dominus Dux Venetiarum cum suo Consilio eligendum duxerit et constituendum in eadem Civitate perpetuo, vel ad terminum ad voluntatem et beneplacitum domini Ducis Venetiarum suique Consilii; qui Comes, qui erit pro tempora, habebit in regimine suo et pro regimine suo liberum arbitrium in omnibus factis et negotiis illius terre, et ad iustitiam faciendam in rebus et personis, et ad omnia, que spectabunt ad salvationem illius terre pro honore Venetiarum, salvis pactis in presenti pagina comprehensis, et salvo quod terra Officiales habeat, sicut consuevit ad communes rationes faciendas, sine tamen preiudicio liberi arbitrii regiminis dicti domini Comitis et pactorum istorum. Etiam habebit dictus Comes duos Consiliarios de Venetiis, si domino Duci et suo Consilio placuerit. Pro salario dicti Regiminis dabunt Jadretini omni anno libras denariorum Venetorum duo millia. Et habere debeant Jadretini in communi suo redditus sui Comitatus, salvo quod dictus Comes habere debeat omnes honorificentias, quas alii Comites solebant habere. Habebit etiam dictus Comes pro sua habitatione et utilitate domum cum omnibus pertinentiis suis, que fuit quondam Damiani Varicassi de Jadra, in qua nunc habitat nobilis vir Angelus Maurocenus Comes Jadre de mandato dicti domini nostri Ducis; de valimento cuius domus Jadratini satisfacient Damiano predicto ad voluntatem domini Ducis. Jurabit enim dictus Comes fidelitatem domino Duci Venetiarum et successoribus suis in perpetuum. Jurabunt autem et omnes homines Comitatus Jadre a quatuordecim annis et supra fidelitatem domino Duci et succesoribus suis, et ipsa fidelitatis iuramenta renovabunt singulis decem annis. Jurabunt etiam omnes fidelitatem domino Comiti et Comitibus in perpetuum futuris, salva fidelitate domini Ducis ad honorem Venetiarum et salutem Jadre. Et si forte contigerit, dominum Ducem vel successores Jadre applicare, recipient cum Jadretini honorifice et tractabunt, et nuncios suos similiter. Et si dominus Dux voluerit hospitari in domo Archiepiscopali, habebit eam ad suam honorificentiam et voluntatem; sin autem, dabitur ei domus honorabilis usque dum steterit ibi. Et quoties Venetiis fecerit exercitum usque Ragusium, et a Ragusio et infra, sicut Venetia faciet, sic facient Jadratini secundum numerum virorum suorum. Si vero fecerit exercitum a triginta galeis et supra, que debeant transire Ragusium, facient inde Jadretini tricesimam partem, et stabunt in servitio Venetiarum usque dum steterit exercitus Venetiarum. Tollentes Jadretini pro communi de omnibus navibus extraneorum, que illuc applicuerint ad portum faciendum, illam dationem, quam Venetia tollit extraneorum navibus, de qua tertiam partem dabunt Archiepiscopo suo, et due partes deveniant in Commune Jadre. Omnes autem, qui erunt amici Venetiarum, Jadretini ipsos pre amicis habebunt. Nec debeant Jadretini compagniam vel societatem aliquam cum ullo habere cursalium vel aliorum, qui sunt manifesti predones aut raubatores, qui homines Venetiarum offendant, vel alios Venetiam venientes aut redeuntes ab ea; nec eos debeant recipere vel fidentiam aut securitatem aliquam eis prestare, nec auxilium neque consilium eis impendere, nec in aliquo necessaria ministrare, nec aliquid horum ullo ingenio fieri facere. Item Jadretini parentelas de cetero non contrahent cum Sclavis, nec eos inter se recipient ad habitandum, nisi secundum voluntatem domini Ducis Venetiarum. Item ab iurabunt Jadretini omni fidelitate et iuramento, quod vel que fecissent contra honorem domini Ducis et Communis Venetiarum. Obsides autem dabunt Jadretini quadraginta domino Duci et Communi Venetiarum, quos dominus Dux cum suo Consilio eligere voluerit et nominare de Jadretinis, moraturos semper in Venetiis obsides quadraginta omnibus expensis Jadretinorum; et si eorum aliquis moreretur, dabunt alium in loco eius in electione domini Ducis et sui Consilii cambiendo dictos obsedes ad annum vel infra secundum voluntatem et beneplacitum domini Ducis eiusque Consilii. Dabunt insuper Jadretini omni anno in Venetiis Communi Venetiarum iperperos centum quinquaginta in kalendis Martii in perpetuum, aut tria milliaria bonarum cunicularum in Jadretinorum arbitrio. Preterea Jadretini, antequam intrent in Civitatem Jadre, muros et domos Civitatis destruent, et lapides portabunt suis expensis omnibus et labore ad voluntatem domini Ducis suique Consilii, nec ipsos muros vel ipsas domos rehedificabunt sine licentia speciali domini Ducis suique Consilii. Item si voluerit dominus Dux et Commune Venetiarum, facient, habebunt et tenebunt castellum vel castella, munitionem vel munitiones in Jadra ad voluntatem suam et eius Consilii. De soldis vero custodiarum dicti castri vel castrorum seu aliarum munitionum, pro quibus vos domine noster Dux petistis libras duo millia denariorum Venetorum solvendis et dandis a Jadretinis omni anno, sic nos prefati nuntii Jadretinorum asserimus, quod cum hoc Jadretini facere non possint tempore in presenti propter eorum nimiam paupertatem et desolationem, procedente tempore, si videbitur domino Comiti, qui pro tempore erit in Jadra, quod possibilitatem habeant Jadretini solvendi soldos dictarum custodiarum, hoc facient ad voluntatem Comitis memorati usque ad summam librarum mille omni anno. Laborabunt staream Jadretini ita tamen, si aliquo tempore videretur domino Comiti iam dicto, quod sine periculo terre Jadre laborari non posset, cessabunt Jadretini laborare staream seu in staream ad volentatem domini Ducis Venetiarum eiusque Consilii. Erit autem portus salis in Jadra ad volentatem domini Ducis et eius Consilii, et quotiescumque eidem domino Duci et suo Consilio placuerit, ita quod factis et deductis expensis pro ipso negotio salis medietatem proventus, introitus et lucri ipsius salis habeat Commune Venetiarum et aliam medietatem Commune Jadre. Habebunt namque Jadretini iam dicti, qui exierunt Civitatem Jadre ubique commorantes, et qui remanserunt in Civitate, ipsam Civitatem Jadre cum pertinentiis suis, et libertate pristina, quam habebant in mercationibus et datiis tam in Venetiis quam in omnibus aliis partibus, salvo quod homines Venetiarum et alii suas possessiones habere integre debeant in Jadra et eius Districtu, et omnes rationes suas ad hec. Ad satisfactionem dampnorum et iniuriarum primo iuxta electionem domini Ducis suique Consilii quindecim Jadretini de illis, qui fuerunt capita et auctores rebellationis predicte Civitatis Jadre, quos dominus Dux cum suo Consilio elegit et nominavit, personaliter Venetias venerunt ad standum usque ad quinque annos Venetiis, securi tamen in personis, et habentes omnes possessiones suas, et ipsorum familie stabunt in Jadra. Item pro honore domini Ducis et reverentia exhibenda eidem Jadretini cum tribus sagiteis circa ducentis hominibus armatis, de quibus centum fuerunt electi ad voluntatem domini Ducis Venetiarum, usque ad pedes eius venerunt, et inclinati bis usque ad terram ante pedes eius misericordiam implorarunt. Item domino Johanni Michaeli quondam Comiti Jadre pro satisfactione iniurie reddent et dabunt Jadretini quingentas libras denariorum Venetorum, et pro dampnis suis de Pago satisfacient, et dabunt eidem domino Johanni Michaeli libras septingentas octuaginta et quatuor denariorum. Item omni anno dabunt et solvent Jadretini predicto domino Johanni Michaeli quousque vixerit libras ducentas denariorum Venetorum. Item habeat idem dominus Johannes Michael omnes possessiones suas de Jadra, sicut concessum et datum fuit ei per dominum Ducem et Consilium Venetiarum. Decem et novem millibus libris solvendis hominibus Venetiarum pro restitutione bonorum, ablatorum eisdem in rebellatione Civitatis predicte, habebunt Jadretini induciam unius anni primi venturi, et abinde omni anno usque ad quatuor annos dabunt et solvent eis Jadretini libras denariorum Venetorum quatuor millia et septingentas denariorum Venetorum, scilicet libras centum et viginti quinque in uno quoque termino supradictorum quatuor annorum. Item Jadretini omnia sua ligna currentia educent de Nona secum in Jadram, que retinebunt aut vendent ad voluntatem domini Ducis vel Comitis Jadre. Insuper autem postquam Jadretini predicti primo intrabunt civitatem Jadretinam, quandocumque a domini Ducis et Comunis Venetiarum nuntiis, syndicis seu procuratoribus requisitum fuerit, universi Jadretini ad maiorem etiam firmitatem et evidentiam pleniorem deliberato consilio in publica contione predicta pacta, promissiones, obligationes et conditiones approbabunt et confirmabunt, et promittent per se suosque heredes et successores, et iuramento firmabunt universi et singuli pro suo capite omnia predicta et singula attendere facere et observare in perpetuum, et nullo tempore contravenire aliquo modo vel occasione. Hec autem omnia predicta et singula nos Papo de Petrona et Grisogonus de Mauro nuntii, syndici, procuratores et actores predictorum Jadretinorum promittimus vobis domino nostro Duci et successoribus vestris pro Communi Venetiarum, et iuramus ad Sancta Dei Evangelia in animabus ipsorum Jadretinorum et in animabus nostris attendere, adimplere et firmiter observare in perpetuum, et nullo tempore contravenire aliquo modo vel occasione. Tenor autem dicti instrumenti procurationis et syndicarie, cuius est habita superius mentio, talis est:

In nomine Dei Eterni Amen. Anno ab Incarnatione Domini Nostri Jesu Christi millesimo ducentesimo quadragesimo septimo, die ultimo mensis Julii, indictione quinta. Cum instigante humani generis inimico et exigentibus peccatis nostris nos Jadretini Civitatem Jadretinam rebellaverimus sine causa contra piissimum dominum nostrum Jacobum Teupulum Dei gratia Venetiarum, Dalmatie atque Chroatie Ducem, Dominum quoque Quarte Partis et Dimidie totius Imperii Romanie, et contra famosissimam et magnificam Provintiam Venetiarum, et eorum incurrerimus indignationem hac de causa in tantum, quod a victoriosissimo exercitu eorumdem capta civitate Jadretina, volente Domino eiecti et expulsi fuerimus de eadem, et confusionem et desolationem maximam passi fuerimus in terris alienis, tamen, licet immeriti, confisi de clementia benignitatis predicti domini Ducis suique Consilii et Communis Venetiarum, nos Stephanus de Picica Judex et Rector Jadretinorum None commorantium et omnium hic presentium et existentium, et nos Jadretini Consiliarii dicti nostri Judicis et Rectoris, asserentes nos esse tres partes et ultra, per quod Consilium Universitas Jatretinorum regitur et eorum negotia terminantur, et maxima quantitas virorum Jadretinorum presentium et existentium, ad hoc faciendam communicato consilio et unanimi voluntate facimus et constituimus nomine nostro et nomine totius Universitatis Jadretinorum ubique commorantium viros nobiles Papum de Petrona et Grisogonum de Mauro nostros et Universitatis predicte nuntios, syndicos, procuratores et actores ad petendum nomine nostro et omnium predictorum misericordiam cum gratia domini nostri Ducis Venetiarum, et Civitatem Jadre cum omnibus pertinentiis suis, dantes, et tradentes eisdem liberam, generalem et plenissimam virtutem et potestatem pacta, promissiones et obligationes faciendi domino nostro Duci Venetiarum et Communi, ac recipiendi nomine nostro et auctoritate, et nomine et auctoritate dicte Civitatis Jadre et Communis eiusdem et universorum Jadretinorum ubique commorantium, et super omnibus et in omnibus, que duxerint faciendum tam in rebus quam in personis huius facti occasione ad voluntatem et beneplacitum iam dicti domini nostri Ducis eiusque Consilii, et predictorum nuntiorum, syndicorum sive procuratorum nostrorum, et iurandi in animabus nostris et predicte Universitatis de complemendis et servandis omnibus, que in predictis vel aliis circa predicta per eosdem facta fuerint et ortinata cum dicto domino nostro Duce Venetiarum eiusque Consilio, ratum et firmum habere promittentes in perpetuum per nos nostrosque heredes et successores, quidquid in prodictis vel aliis circa predicta cum Magnificentia dicti domini nostri Ducis duxerint faciendum; confitentes et asserentes, nos esse apud Venetias in nostra libera potestate, et in nulla forcia vel districtu dicti domini nostri Ducis et Communis Venetiarum vel alterius persone, dictam syndicariam et procurationem voluntate spontanea facientes. Etiam asserimus et confitemur predictum Stephanum de Picica tempore presenti nostrum et Universitatis predicte esse Judicem et Rectorem. Actum Venetiis apud Ecclesiam Sancte Marie de Templo, in presentia fratris Alberti Magistri Fratrum Minorum de Venetiis, fratris Galzegne eiusdem Ordinis, fratris Alberti presbiteri Capellani Milicie Templi, fratris Leazarii eiusdem Ordinis Militie Templi, Bonacursi Clerici dicte Sancte Marie de Templo, domini Alexandri de Resio Judicis Tarvisini, Alberti de Sancto Bonifacio, Pauleti de Braida et aliorum plurium ad hoc testium rogatorum. Ego Gabriel Paulinus Notarius et Ducalis aule Venetiarum Cancellarius predictis interfui, et rogatus scripsi, complevi et roboravi. Acta sunt hec Venetiis in felici urbi Rivoalti in Palatio Ducatus, presentibus, volentibus, consentinetibus et approbantibus hec omnia predictis Stephano de Picica Judice et Rectore predictorum Jadretinorum et Consiliariis suis et centis aliis, quorum nomina inferius denotantur, qui etiam promiserunt et iuraverunt omnia suprascripta attendere et observare, et fidelitatem domino Duci suisque successoribus in Ducatu; et abiuraverunt omni iuramento et fidelitati, que vel quod fecissent contra honorem domini Ducis et Venetiarum. Nomina autem predictorum Jadretinorum sunt: Stephanus de Picica Judex et Rector Jadretinorum, Creste de Scolatura, Preste de Matafara, Perregrinus de Genanno, Petrus de Nicola, Petrizo de Ponte, Limessi, Micha de Limisso, Nicola Rubeus, Volcina de Matafarra, Paulas de Lamprezo, Andreas de Cotopagno, Gube de Lisiza, Vita de Leonardo, Petrus de Arbor Consiliator et Camerarius. Bogxelanus de Segla, Dominicus de Regali Consiliator et Tribunus. Omnes supradicti sexdecim erant Consiliarii dicti Stephani Judicis et Rectoris. Andreas de Petriza, Micha de Cevalelli, Vita Zadulin, Petrus de Raola, Madius de Vitazo, Zorzi de Zeregla, Sizonus de Scandarella, Blasius de Pesenigo, Prode de Seregla, Nicola gener de Sconila, Micha de Posil, Miresclao, Cosa de Petrogna, Micha de Carlafar, Vita Figasolo, Damianus Mengaza, Blasius de Sopc, Dimigna Melicro, Designa de Birfo, Vitazo de Scolatura, Candi de Johanne Ragno, Preste de Bocasin, Cacilla de Scolatura, Mattheus de Grintoso, Marinus de Dobreraia, Marinus de Grobegna, Johannes de Batovano, Petrus de Grisovano, Vilanus de Prodanelo, Madius de Muto, Vita Spenzola, Marinus Menevetre, Drese de Vale, Paulus de Salbe, Volcinna de Martinusso, Mazo filius Scherbeze, Damianus Varicasso, Georgius Pedriti, Stephanus de Laurentio, Zeputa, Petrigna, Egidius, Dessa, Damianus Figasollo, Mattheus Scherbizo, Drasi de Matafaro, Vita de Morbiza, Stephanus de Sodia, Leonardus Docia, Sope de Gancio, Theodorus Stephani, Jovellus de Bellessi, Marcus de Stricala, Marinus de Simirgoto, Sergius de Gevernich, Dobro de Clebelle, Maurus de Mergen, Jacobus de Limisso, Ginanus de Peregrino, Vivaldus de Stephano, Andreas de Cotopagno, Micha de Dosiza, Mattheus de Gastaldo, Nassi de Buialdo, Platon de Lovre, Micha de Formiri, Martinus de Theodoro, Jacobus de Petramorta, Jacobus de Damiano, Petrus de Otra, Dobroffo Carlac, Micha de Baiamonte, Madius de Morviza, Micha de Petro, Damianus Surdus, Ciprianus Anastasii, Stephanus Falicancius, Johannes de Peregrino, Dobre de Nicola, Georgius de Birfo, Prodanus de Domigna, Marinus de Zorzi de Petraza; Stephanus de Formin, Petre de Johanne de Lipa, Cernuc de Zambara, Johannes filius Andree de Petriza.

P. H. Ego Gabriel Paulinus Notarius, et Ducalis aule Venetiarum Cancellarius predictis interfui, et rogatus scribi complevi et roboravi.

P. H. Et ego Engilerus de Cantono de Tervisio hoc exemplum exemplavi. Anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo septimo, die sexto intrante Octobris, indictione sexta, viris nobilibus Mauro Mauroceno et Raynerio Geno, et Johanne de Canale, Legatis domini Duci in Jadra accipientes a Jadratinis sacramentum et fidelitatem dederunt cis Civitatem Jadre cum suis pertinentiis secundum dacionem et pactum, quod fecit dominus Dux a Jadratinis.

(A »Libri Pactorum« velenczei államkönyvből I. köt. 334. 1.)