SANCTI LADISLAI DECRETORUM LIBER TERTIUS.

91aIncipit14001 liber tercius. Capitulaciones eiusdem:14012 I. De centurionibus,14023 et decurionibus. II. De his, qui aliorum servientes14034 detinent. III. De palatino comite.14045 IV. De quolibet14056 fure ad ecclesiam fugiente.¦V. De servo vel libero in eadem culpa ad ecclesiam fugiente. VI. De muliere inventa14067 in furto.14078 VII. De puella furtum faciente. VIII. De furibus14089 decem vel VI140910 denariorum valencium141011. IX. De his, qui capiunt furem. X. De his, qui in141112 expedicione furantur. XI. De negociatoribus de civitate in civitatem euntibus. XII. De fure in curia nobilium capto.141213 XIII. De collectoribus fugitivarum141314 rerum. XIV. De his, qui equos a cursoribus dimissos141415 retinent. XV. De his, qui decretum regis spernunt. XVI. De iudicibus. XVII. De furibus ad ecclesiam fugientibus et se innocentes proclamantibus. XVIII. Ut nullus cum fure convenire audeat. XIX. Nemo ducat furem141516 ad alium iudicem. XX. De usucapionibus.141617 XXI. De his, qui recipiunt141718 servum vel lixas alienas.141819 XXII. De iudice eiecto141920 et142021 constituto. XXIII. De falsis iudicibus. XXIV. De iudice littigium differente.142122 XXV. De iudicibus sigillum mittentibus. XXVI. De spernentibus sigillum iudicum. XXVII. De his, qui domi fecerunt pugnam. XXVIII. De cursoribus, qui ultra terciam villam142223 equos duxerint. XXIX. De querentibus perditarum rerum.

I. De centurionibus et decurionibus.14231 Hoc decreverunt,14242 hanc legem constituerunt:½ut nuncius regis per omnes civitates diri|gatur, qui congreget centuriones et decuriones eorum,14253 qui½vulgo ewrii1426417391bvocantur, cum omnibus sibi commissis,½et precipiat eis, ut14275 si quem furti culpabilem sciunt, os|tendant;14286 et qui pro culpabilibus14297 ostensi fuerint,½si14308 quod non sint culpabiles, iudicium portare voluerint,½iudicium detur illis. Quosque nominant ewrii,14319 illi pa|ciantur sub143210 decenario143311 numero, quorum unus pro X143412 por|tet iudicium; si fuerit salvus, reliqui IX143513 salvi-fiant,143614 sin autem IX143715 portent iudicium, unus|quisque pro se. Ille autem, qui pro IX143816 iudicium½portaverit, ipse eciam pro143917 se portet, sed144018 eque iudicium.

Post hec inquiratur a cunctis optimatibus et½populo, si quam villam sciant furto diffamatam; et½si quam dixerint, dicat144119 nuncius regis villanis, ut quos½fures sciant in illa,144220 illos reddant. Quos autem red|diderint,144321 si iudicio se144422 velle defendere dixerint, ne½prohibentur. Sed qui fures144523 antea auditi fuerant,½illis nequaquam detur iudicium.

Preterea144624 eiusdem ville½villani per decem et decem dividantur, et decimus144725½pro IX144826 portet iudicium. Si fuerit ipse144927 mundus, reli|qui IX145028 mundi sint; si culpabiles sint,145129 sicut supra diximus,½unusquisque pro se portet, decimus autem, qui pro½IX145230 portaverat, ipsemet eque iudicio probetur.145331

Deinde½nuncius145432 regis de villa in villam vadat, sciscitan|do a villanis, ut ubi furem sciunt, monstrent.½Notum eciam faciat, tocius Hungarie principes145533 sa|cramentum fecisse, quod neque furi parcant,145634 neque½celant eum, ipsi145735 quoque similiter faciant. Et si½rustici145836 dixerint, iusiurandum se145937 velle observare,½tunc ostendant fures, ubi sciunt. Sed si146038 postea½aliquis fures146139 celasse eos accusaverit,146240 et ita periuri½inventi fuerint, pro commutacione lingue decem½pensas solvant146341 et canonice peniteant.

II. De his, qui aliorum servientes detinent.14641½Precipimus14652 eciam, ut idem regis nuncius14663 palam½faciat omnibus, tam nobilibus, quam ignobilibus,½imprimis episcopis, abbatibus, comitibus, postea 174vero½minoribus, quod a tempore regis Andree et ducis½Bele et a descripcione14674 iudicis Sarkas14685 nomine aput14696½quemcumque14707 aliqui civium vel illorum, qui dicuntur ewnek14718½vel servi detinentur, in assumpcione sancte Marie½omnes regi presententur. Quod si quis rennuerit,14729½duppliciter reddat; vel si quis147310 defendere voluerit, ½in predicta festivitate veniat ad curiam et de|fendat.

Veniant et illi omnes, qui dicuntur wzbeg147411½ad curiam in eadem festivitate et secundum quod regale147512½iudicium ordinaverit,147613 postmodum ratum permaneat.½Et si147714 quis147815 ultra predictum terminum147916 aliquem illorum,½quos148017 tunc reddi precipimus, detinuerit, dupliciter red|dat et LV p(ensas) propter transgressionem148118 solvat. Et si½qua suspicio de illo, qui alterius rem detinebat,148219½habita fuerit,148320 eo quod ille, quem148421 retinuerat, fur et latro½diffamabatur,148522 ipse expurget se iudicio; si culpabilis fuerit, ut fur et ipse diiudicetur.148623

92aIlli quoque,148724 qui½dicuntur vulgo wzbeg,148825 cuicumque persone si148926 adheserint,149027represententeos regi149128 in assumpcione sancte Marie;149229 quod|si quis transgressus fuerit, bis totidem reddat et in|super propter legis fracturam LV149330 pensas adhibeat.149431½

III. De palatino comite.14951½Placuit eciam, ut si aliquando14962 palatinus14973 comes domum½ierit,14984 regis et curie sigillum,14995 qui in vice eius½remanserit, illi dimittat,15006 ut sicut regis una est½curia, et ita15017 unum sigillum15028 persistat. Domi vero½comes idem quamdiu manserit, super neminem sigillum½mittat, nisi super eos dumtaxat, qui vocantur½udornic15039 et qui spontanea voluntate iverint ad½eum, illi½ei150410 liceat iudicare. Quod si aliter fecerit,½LV pensas solvat. Similiter et ducis comes,½qui super suos, quam alios150511 iudicaverit,150612 eadem150713½sentencia corrigatur.150814

IV. De quolibet fure ad eccle|siam fugiente.Si quis liber furatus fuerit,½et in15091 ecclesiam fugerit,15102 cuius ecclesie refugium 175 que|sivit, illius servus sit. Ille autem, cuius suasione15113½evasit, parte sua careat. Et si presbiter illum postea½emancipaverit, et ipse vice eiusdem ecclesie servus½sit. Ille vero, qui furatus fuerit,15124 venundetur in½aliam patriam, et si postmodum huc reversus fuerit, ½tollantur ei oculi.

V. De servo vel libero in eadem½culpa ad ecclesiam fugiente.Servus autem, qui½furatus fuerit et ad ecclesiam fugerit,15131 domino suo½reddatur, et cuius consilio fugit, det ecclesie duas pen|sas. Et si liber furtum fecerit, sed neque captus, neque½ligatus in ecclesiam fugerit, ipse similiter sit servus½ecclesie, et cuius erat fur, parte sua non careat.½Eo modo si servus ad ecclesiam fugerit, una pensa½dominus eius eum redimat, cuiusque res furatus½fuerat, illi totum restauret. Item si servus½magnum quid et tantum furatus fuerit,15142 quan|tum dominus eius restaurare non poterit, cuius½erat,15153 unam pensam ecclesie donet,15164 et servus sit ecclesie.1517

VI. De muliere in furto inventa.Si qua15181 mulier½habens maritum furtum fecerit, nasum perdat et½venundetur, et cum tota substancia sua, cum15192 qua½post viri sui mortem cum15203 alio viro15214 posset ma|ritari,15225 pereat. Et si vidua idem fecerit, alterum½oculum perdat et exceptis partibus filiorum suorum½cum parte sua anichiletur.15236

92aVII. De puella furtum½faciente.15241¦Si que inupta puella furtum fecerit, venundetur,½et nunquam ad libertatem redeat. Et si15252 quis emanci½paverit, precio careat, illa autem in curiam15263 regis½ducatur.

VIII. De furibus decem vel sex denarios valencium.15271½Si liber, quod15282 decem15293 denarios valeat, furatus fuerit,½cum15304 omni substancia sua15315 pereat;15326 si minus,15337 alter oculus½eruatur, et secundum sancti Stephani15348 decreta diiudicetur. Item si15359 ser|vus VI153610 denariorum precium furatus fuerit,½careat oculis; si minus, oculo,153711 et quod furatus fuerit,153812½dominus eius duppliciter restituat.153913

IX. De his, qui capiunt furem.½Quocienscumque quis furem 176ceperit et15401 ligaverit,15412 per½tres dies tantum teneat, in quarto ante15423½iudicem15434 statuat; et si forte se15445 furti conscios15456 inven|turum15467 dixerit,15478 sex septimanarum15489 spacio½indulgenciam154910 habeat, et interim155011 furti conscios,½quos155112 se inventurum promiserat, inveniat; si autem½non invenerit, regali sentencia dampnetur.155213 Si½vero plus, quam per tres dies eum tenuerit, et in quarta,½sicut diximus, iudici non presentaverit et postea vel½a parentibus ipsius furis, vel a domino, si dominum½habet, declamacio venerit, ante155314 iudicem statuatur, et155415½quia155516 eum155617 vinculatum te|nuit et secundum legem155718 tercia vel quarta½die non presentaverit,155819 ipse155920 ante iudicem statuatur, et½quia iniuste tenuit furem, X156021 pensas solvat,156122 fur autem½secundum legem diiudicetur. Et si quis contumax iudicium½iudicum156223 transgreditur, sex pensas solvat, iudex vero156324 per½vim furem accipiat156425 et si fur iudicium quesierit,½et iudicio dato inculpabilis fuerit, de his sex pensis unam sancte ecclesie donet; et si culpabilis fuerit,156526 cum omni substancia½sua in sumptum156627 regis exportetur.

X. De his, qui½in15671 expedicione furantur.Si rex in expedicione½fuerit, et interim furem capi15682 contigerit, qui cepit,½firmiter teneat, sed postquam rex15693 et primates½redibunt, ultra quem terminum dixi,15704 tenere½non presummat.15715 Quod si aliter fecerit, sex pen|sas enumeret.

De eademve.15726 Si quis in½expedicione furtum fecerit, cum omnibus rebus suis½extirpetur.

93aXI. De negociatoribus euntibus15731 de civitate in civi|tatem.Si quis de civitate in civitatem vadens½emerit vel vendiderit, et si quod15742 prius vendidit,½postea furatum esse apparuerit, ille qui vendidit,½sicut fur diiudicetur, et qui testes fuerint, iudicio½discuciantur; si culpabiles15753 inventi fuerint, sicut½fures, ita15764 diiudicentur.

XII. De fure in curia15771 nobilium¦capto.Si quis in curia nobilium furtum fecerit,½nuncietur15782 vel eiusdem curie15793 domino vel 177pristaldo½eius. Et si forte contigerit, quod neuter domi sit,½expectent per X15804 dies; si in undecimo neuter illorum½venerit, ante iudicem statuatur, et secundum legem½tractetur.

XIII. De collectoribus fugitivarum15811 rerum.½Rerum fugitivarum15822 collector, quem vulgariter1583joccedeth15844 dicunt, quitquid colligit, ad civita|tem eiusdem provincie congreget, et regis agazo½et comitis eiusdem civitatis in suburbio stabu|lum faciant, ibi usque ad festivitatem sancti Mi|chaelis15855 quitquid15866 pecorum15877 collectum fuerit,15888 ser|vetur; due15899 partes fugitivorum hominum, iochscilicet159010½donentur regis pristaldo, tercia pars comiti et½usque ad prenominatum festivitatem detineantur,½de quibus post festivitatem sancti Michaelis, quando½dividentur,159111 nunccius episcopi decimam partem accipiat.½A festivitate sancti Martini usque ad festivitatem½sancti Georgii congregentur oves et boves et simi|li modo dividantur.159212 Et si159313 interim159414 rerum fugitiva|rum collector, quem dixi, hec159515 transgressus fuerit, ½exceptis filiis et uxore eius, cum omni substancia½perdatur; si comitis collector fugitivorum liber½fuerit, simili modo disperdatur, si159616 servus, comi|ti auferatur. Si regis fugitivorum collector159717½de his, que collegit, alicui dederit, ambo perdantur; et si quis½ei quitquam159818 de talibus negaverit, quantum nega|vit,159919 duodecius tantum reddat.

XIV. De his, qui½equos a cursoribus dimissos16001 retinent.½Si quis equos, quos cursores dimittunt, habuerit,½per tres septimanas ad ecclesiam vel mercatum16012½monstrandi causa16023 ducat. Et si dominus eius½non venerit, donet eum16034 regis collectori.16045 Simi|liter de equis fiant a furibus dimissis, ut½qui furem cum equo deprehenderit, furem½det iudici,16056 equus vero suus sit.16067

93bXV. De his,½qui decretum regis spernunt16071. Quicumque½ergo regis et principum decreta16082 fregerit, si½episcopus est, secundum voluntatem regis diiudicetur;16093½si comes, a comitatu degradetur; si centurio;½honore privetur,16104 et insuper LV16115 pensas¦solvat; si16126 miles, similiter16137 LVpensas solvat.16148

178XVI. De½iudicibus. Volumus, ut16151 unusquisque iudex in pa|rochia sua16162 iudicet.16173

XVII. De furibus ad ecclesiam fu½gientibus et se innocentes proclamantibus.16181½Si qui16192 fures, servi vel liberi ad ecclesiam subin|traverint, et se innocentes esse proclamaverint,½iudicio probentur. Quod si rei apparuerint, quasi qui½ecclesiam non intrassent, iudicentur; si vero culpam½confessi fuerint, lege beati Stephani discuciantur.

XVIII. Ut½nullus cum fure convenire audeat.Nemo cum½fure convenire audeat; si autem quis fecerit,16201 LV16212 pen|sas perdat.

XIX. Nemo ducat16221 furem16232 ad alium iudicem.½Volumus eciam, ut si quispiam furem ceperit,½ante illum iudicem discuciatur16243 causa, in cuius termino½captus fuerit fur.

XX. De usucapionibus.½Usucapiones capiantur a festo sancti Georgii½usque16251 ad festum sancti Joannis Baptiste et du|cantur in civitatem, teneanturque usque ad festum sancti½Michaelis, presententurque16262 assidue in16273 mercato, ut si quis|piam suam repererit16284 personam, redimat XC16295 denariis,½equum XII,16306 bovem V,16317 ex quibus due16328 partes½regi, tercia16339 comiti tribuantur.163410 Si vero usque sancti½Michaelis festum inve(n)ti163511 non fuerint, dividantur½predicto modo, tamen nullo pacto vendantur vel½cellentur,163612 sed tantum labore eorum utatur. Quod½si collector vendiderit vel celaverit, tripplum163713 reddat,½ipseque163814 X163915 pensas persolvat. Comes vero si idem164016 fecisse pro|batur, LV pensas persolvat. Simili modo iubemus, ut½qui usucapiones tenuerint164117 a tempore regis½Bele,164218 usque ad festum beati Stephani dimittant.½

XXI. De his, qui recipiunt servum vel lixas alterius.16431½Interdicimus eciam ut16442 nullus recipiat servum al|terius vel lixas; si quispiam autem receperit, si½comes fuerit, sciat se duppliciter cum LV pensis½redditurum,16453 si minister, dupliciter cum XXV16464 pensis,½179si plebeus,16475 duppliciter16486 cum16497 V pensis. Quod si receptus½vel pro furto, vel pro16508 aliquo crimine latuerit, et½receptor conscius reatus illius16519 fuerit, et negaverit½se fuisse conscium, si comes est, iuramento se½purget et insuper LV pensas persolvat; si vero½plebeus,165210 simili iuramento purgetur et V pensis½componat, et si165311 quid contra165412 eum latro proclama|verit, exaudiatur.

94aXXII. De iudice deiecto16551 et con|stituto.Si quis iudicum non diffinivit litigium,½antequam eius potestas auferatur, veniat ad¦iudicem constitutum et sicut iudicare disposuerat,½cum eo discernat, et exinde recipiat nonam½partem iudicii, iudex vero decimam.

XXIII. De fal|sis iudicibus.16561 Si qui16572 falsi iudices in occulto iu½dicare aliquid16583 cognoscerentur,16594 presententur iudici, in16605½cuius termino reperti fuerint, inquisitaque ab eis½causa commissi,16616 quod diiudicaverint,16627 dupplum reddant,½ipsique X16638 pensas proferant.16649

XXIV.16651 De iudice litigium½proferente. Si quis distulerit iudicium litigii16662 ultra½XXX dies, vapuletur.16673

XXV. De iudicibus sigillum mitten|tibus.Possit iudex sigillum suum mittere super½quoscumque,16681 exceptis presbiteris et16692 clericis, necnon16703 comitibus.½Si quis autem16714 iudicem iniuste iudicasse16725 proclamaverit, et½non probaverit, V16736 pensas solvat; si16747 vero iudex convictus½fuerit, iudicium16758 in dupplum restituat et insuper V16769½pensas persolvat. Iudex pro suo iudicato, nisi167710 in se,167811 uno anno,½postea non167912 introducatur.

XXVI. De spernentibus sigillum½iudicum. Si quis sigillum iudicis negligens ad½causam non venerit, primo V16801 pensis puniatur; si secundo,½totidem; si tercio, racionem perdat et tonsus16812 vendatur16823½pro debito.

XXVII. De his, qui domi fecerint pugnam.½Si qui domi pugnaverint et ad iudicem non venerint½nichil16831 querat iudex. Si venerint, 180 ad eius fiat libitum.-

Quod si concordati16842 aliquid iudici inde dederint,16853 terciam sibi, II16864 partes½regi reservet.16875

XXVIII. De cursoribus, qui ultra terciam½villam16881 equos duxerint.16892 Nemo cursorum audeat½ducere equum ultra terciam villam vel accipere ad½ecclesiam euncium16903 vel16914 redeuncium,16925 sive ad16936 curiam episcoporum½seu comitum,16947 nec16958 de presbiteris et clericis ac in curribus½eorum. Accipiat autem qualescumque invenerit equos,½ut regis legacio cicius16969 expediatur. Si quis autem½cursorem verberaverit, LV169710 pensis,169811 si lora retemptaverit,169912½decem pensis170013 puniatur.

XXIX. De querentibus perditarum½rerum. Si quis servum fugitivum vel quodcumque17011½perditum querere voluerit, a nemine prohibeatur.½Si quis autem prohibuerit, vel querentem verbera|verit, decem iuvencis mulctabitur17022 valentibus½decem pensas.17033

Explicit decretum sancti½regis Ladislai.17044